خشکی خلیج گرگان و عواقب آن
خشکی خلیج گرگان بین دو استان مازندران و گلستان قرار دارد که وسعت آن در سال‌های نه‌چندان دور بیش از 40 هزار هکتار بوده است و بر اساس پژوهش‌های کارشناسان 25 گونه ماهی، سه گونه میگو، یک گونه خرچنگ، 12 گونه بنتوز کف‌زی، 40 جنس فیتوپلانکتونی و 16 جنس زئوپلانکتونی به ثبت شده است.
با توجه به اینکه از دیرباز شوری این خلیج اندکی بیشتر از آب دریای خزر بود با کاهش حجم آب و پسروی خلیج و انسداد کانال‌ها و عدم ورود آب دریا به این بخش، شوری این خلیج به‌میزانی قابل ملاحظه افزایش یافت که این باعث حذف اکثریت آبزیان شامل کاهش 95 درصد گونه‌های ماهی، کاهش 75 درصد کف‌زیان و کاهش 25درصدی جنس‌های فیتوپلانکتونی شد.
اما بعد از بازگشایی کانال آشوراده در آذر 1402، شوری آب خلیج و دیگر پارامترهای محیطی کاهش یافت با این حال کارشناسان معتقدند اقدامات نجات‌بخشی برای خلیج نباید متوقف شود و تلاش برای حفظ شرایط موجود یکی از ضرورت‌های زیست‌محیطی به‌شمار می‌رود. در این گفت‌وگو «مهدی ذوالفقاری» عضو هیئت علمی دانشکده شیلات و محیط زیست دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان و مدیر طرح نجات‌بخشی خلیج گرگان در دانشگاه که از سال 1398 به این موضوع ورود کرده است، برایمان بیشتر توضیح می‌دهد.
مطالعات بر خلیج گرگان از دولت دوازدهم آغاز شد و در دولت سیزدهم کارهای مطالعاتی طرح انجام، جمع‌بندی و اجرایی شد. یکی از اتفاقات خوبی که در دولت سیزدهم افتاد این بود که رئیس جمهور وقت خیلی عملیاتی وارد این مسئله شد و شخصاً از خلیج بازدید داشت که این برای راهکارهای اجرایی این موضوع خیلی مؤثر بود. لایروبی خلیج گرگان در آن زمان کمک زیادی به حفظ آبزیان و کاهش شوری آب داشت ضمن اینکه شرایط برای بازگشت و ماندگاری پرندگان مهاجر هم فراهم شد، اما برای آینده خلیج گرگان دو سناریو مطرح است که می‌توان به‌طور قطع درباره اجرا شدن آن اظهار نظر کرد؛ نخست اینکه یک نگاه خوشبینانه اینکه شرایط همین طور می‌ماند یا اینکه حجم آب افزایش خواهد یافت و خلیج کاملاً احیا می‌شود و مانند گذشته به کارکرد خود ادامه خواهد داد و در یک نگاه بدبینانه هم بحث پسروی آب دریا را خواهیم داشت که بر اساس پیش‌بینی‌ها کاهش 9متری ارتفاع آب دریا را شاهد خواهیم بود که این باعث از دست رفتن خلیج گرگان می‌شود.
برای بررسی این مسئله با 100 نفر از بهترین افراد و کارشناسان مهمترین تیم‌های علمی دانشگاه را تشکیل دادیم و پس از آن این افراد به 14 کارگروه و تیم برای اجرای طرح پژوهشی درباره خلیج گرگان تقسیم شدند. براساس نظر این متخصصان سلامت‌بخشی خلیج گرگان یکی از کارکردهای مهم نه‌تنها برای گلستان که برای استان‌های ساحلی است چرا که خشک شدن خلیج گرگان اثر زیادی در سلامت مردم این سه استان خواهد داشت ضمن اینکه آلودگی‌های زیادی نیز به‌همراه دارد.
*به جز لایروبی چه اقدام دیگری می توان برای حفظ و احیای خلیج انجام داد؟
به جز لایروبی باید در بالادست خلیج و دریا اقداماتی انجام شود. در بالادست خلیج، تکالیفی بر عهده سازمان جنگل‌ها و دستگاه‌‍های حوزه‌های آبی است که باید در رهاسازی حق‌آبه‌های زیستی اقدام کنند موضوع بعد اینکه باید آلاینده‌ها و فاضلاب‌هایی که وارد خلیج گرگان می‌شود، محدود شود. همچنین سموم و کودهای شیمیایی که به میزان بی رویه در محصولات کشاورزی در حال استفاده است باید کنترل شود چراکه همه اینها اثرات منفی برای خلیج و دریا دارد؛ بنابراین دستگاه‌ها باید وظایف خودشان را انجام دهند.
نکته بعدی اینکه در دریا هم اگر تراز آب به پائین‌تر از منفی 29 برسد می‌توانیم با پمپاژ آب و ایجاد کانال بیشتر برای تسهیل ارتباط آب دریا با خلیج مداخله کنیم چراکه در گذشته از طریق کانال‌های زیادی چرخش آب از دریا به خلیج انجام می‌شد درحالی که ما برای نجات خلیج فقط یک کانال را لایروبی کردیم بنابراین افزایش تعداد کانال به احیای خلیج کمک خواهد کرد و مسئله دیگر بحث پمپاژ آب است که این موضوع در یکی از کارگروه‌های دانشگاه مصوبه شد و اعتبار خوبی برای پمپاژ آب در نظر گرفتند که این موضوع هم باید پیگیری شود.
این مطلب در واحد مجله علمی آموزشی جاوید به رشته تحریر در آمده و شامل قانون کپی رایت
میباشد استفاده از این مطلب چه به صورت رونوشت یا استفاده جزئی و یا موردی فقط با ذکر منبع مجاز میباشد.
